Dvojezičnost/bilingvizam i kašnjenje u govorno-jezičkom razvoju

Kako se definiše bilingvizam?

Bilingvizam se definiše kao sposobnost pojednica da koristi dva jezika. Nauka postavlja pitanje u kojoj meri osoba može da govori dva jezika podjednako dobro i da li postoje razlike u upotrebi maternjeg jezika i drugog naučenog jezika. Maternji jezik je jezik koji osoba usvaja od rođenja.

U literaturi se mogu pronaći i sledeći pojmovi koji pojašnjavaju bilingvizam:

• Rani bilingvizam – usvajanje dva jezika od rođenja do četvrte godine.
• Kasni bilingvizam – usvajanje drugog jezika posle četvrte godine života.
• Simetrični bilingvizam – predstavlja podjednako poznavanje oba jezika.
• Asimetrični bilingvizam – predstavlja nejednako poznavanje oba jezika, jedan je upotrebno bolji od durgog.
• Aktivni bilingvizam – upotreba oba jezika kako u govoru, tako i u pisanju.
• Pasivni bilingvizam – upotreba drugog jezika u slušanju, razumevanju i čitanju, ali ne i u govoru.

U ovom tekstu pokušaću da pojasnim govorno-jezički razvoj i da napravim uporedni razvoj kada je u pitanju rani i kasni bilingvizam ( u literaturi se pojavljuju i termini simultani – rani i sekvencijalni – kasni bilingvizam).

RANI BILINGVIZAM
Razvoj govora teče kroz dve faze – nediferencirana faza i diferencirana faza. Nediferencirana faza predstavlja period kada dete razvija oba jezička sistema istovremeno i prolazi razvojne faze kao i dete koje je monolingvalno (jednojezično). U ovom periodu može se javiti mešanje jezika, tj. korišćenje oba jezika u istoj rečenici. Druga faza – diferencirana je priod kada dete pravi razliku između jezika i svesno ih koristi u različitim situacijama.

KASNI BILINGVIZAM 
Razvoj drugog jezika kod kasnog bilingvizma se razvija tako da se dete oslanja na znanje svog maternjeg – prvog jezika kako bi formiralno drugi jezik i on se formira prema individulanim karakteristikama deteta – karakteru, društvenoj i kulturološkoj sredini, kao i prema motivaciji.

Bilingvizam i kašnjenje u govorno-jezičkom razvoju?

Kada se pretražuju radovi na temu povezanosti kašnjenja u govoru i bilingvizma nailazi se da nema empirijskih dokaza koji tu tezu dokazuju. Dvojezičnost ne uzrokuje zbrku i/ili kašnjenje jezika kod mlađe dece (DeHouwer, 2009; Paradis, et al., 2011).

Ali i pored toga dešava se da se upravo kod dece koja su dvojezična javljaju teškoće u govoru ili kasnije teškoće u učenju. Ukoliko se uoči da dete kasni u govorno-jezičkom razvoju saveti jesu da se detetu omogući da stvori bazu govora na osnovnom/maternjem jeziku, a onda se se uvodi i drugi jezik. Takođe se savetuje i situacijska razdvojenost dva jezika, odnosno da postoji “vreme i mesto” za svaki od jezika kako bi se dete lakše organizovalo i lakše usvajalo jezik. Svakako ukoliko sumnjate da dete kasni u govorno-jezičkom ili razvoju uopšte trebalo bi da se obratite defektologu i logopedu za procenu i savet.

Neki osnovni saveti za učenje jezika su:

• Učite jezik i govor kroz igru.
• Pričajte i pevajte, koristite “živu” reč što više.
• Greške su dozvoljene, u toku svakodnevnog govora i maternjeg jezika se dešava da pogrešimo, dozovolite detetu da pogreši.
• Obratite pažnju na stil učenja, ne učimo svi na isti način.
• Učite zajedno, jedni od drugih.